(P)referentiële

opvoeding en begeleiding

van a tot z

12-delige

wetenschappelijke encyclopedie

Deel 1 : A - El

Accent op communicatie en eigen dynamiek

Hoofdredactie: Jo Franck

INDEX DEEL 1 ENCYCLOPEDIE

Voorstelling encyclopedie 9

Visie, objectief en realisatie, waar om heen

Anders kijken, anders doen 65

Hoe een kind een situatie of gebeuren ervaart, zal in

sterke mate zijn reactie bepalen.

Assertiviteit jongerenthema 75

Assertiviteit is de mate van zelfvertrouwen en sterkte in

je omgang met je omgeving. Het is iets wat je in zekere

mate hebt en wat je verder tot ontwikkeling kan laten

komen.

Hoe de balans positief houden ? 98

Op sommige dingen kan je rekenen. Op andere niet. Hoe

als ouder de balans gunstig doen overhellen ?

Pro-actieve ontwikkelingsbegeleiding 105

Opvoeden is meer dan belonen of straffen. Je kan als ou-

der ook pro-actief iets aanbieden waarop je kind gunstig

kan reageren.

Begrenzers – wie of wat stopt me ? jongerenthema 146

Als jongere kan je voor de opgave staan jezelf af te rem-

men en te begrenzen.

Van beheersings- naar beïnvloedingscultuur 158

Wat blijft over van de context waarin ik werd opge-

voed ? In welke context de opvoeding plaatsen die ik

mijn kind geef ?

Belang van sociaal netwerk 163

Opvoeden doe je als ouder niet alleen.

Belonen 170

Belonen doe je om gedrag aan te moedigen. Hoe doe je

dit concreet in de praktijk ?

In je bereik ! jongerenthema 181

Vaak voel je je als jongere machteloos. Is dit steeds zo?

Betekenisontwikkeling kind 189

Er is heel wat te leren om voor zichzelf als kind beteke-

nissen te ontdekken en betekenissen te geven. Nog

meer is dit om betekenissen te leren kennen die voor an-

deren tellen.

Buffers als bescherming 201

Buffers zorgen voor veiligheid. Ze laten ons toe onveilig-

heid tijdig op te merken. Hoe kinderen hiervoor sensibi-

liseren ?

Burn-out als ouder voorkomen 210

Hoe als ouder vóórkomen dat je er onderdoor gaat ?

Welke signalen tijdig opmerken ? Hoe reageren ?

Uit het centrum 223

Wat als een kind zich niet langer met de gezinsgroep ver-

eenzelvigt ?

Circulaire beïnvloeding 232

Wat je zegt of doet kan een reactie zijn op je kind. Je re-

actie kan dan weer voor het kind het uitgangspunt wor-

den waarop het op zijn beurt reageert.

Claimgedrag, veel aandacht vragen 254

Elk kind heeft behoefte aan aandacht. Hoe hier mee om-

gaan zo het kind veel aandacht vraagt ?

Wat kan coaching voor me doen ? jongerenthema 270

Als jongere is nog veel een droom en te realiseren. Ont-

dekken hoe dit waar te maken, via welke wegen en met

behulp van wat en wie, kan je aardig op dreef helpen.

Cognities in de opvoeding 275

Cognities - als wat je van iets maakt - bepalen je reageren

als ouder. Dit is ook zo voor het kind - wat het van wat je

zegt en doet maakt - bepaalt zijn reageren.

Cognitieve schema’s en opvoeding 289

De ontwikkeling van het kind gaat samen met de ontwik-

keling van cognitieve of kenschema's. In de opvoeding

kan het kind geholpen worden met de opbouw en invul-

ling van cognitieve schema's.

Communicatieve benadering 317

Hoe op een open wijze over en weer met je kind praten

in een open klimaat als onderdeel van je opvoeden ?

Communicatieve ontwikkeling kind 321

In de opvoeding is er veel aandacht voor taal- en ge-

dragsontwikkeling van het kind. Minder aandacht is er

voor hoe communicatie zich ontwikkelt bij het kind.

Voor een duidelijke communicatie 338

Praten met je kind is niet steeds gemakkelijk. Een duide-

lijke communicatie kan meer kansen bieden.

Fase-eigen communicatie 351

Communicatie wat iemands doen in de realiteit verge-

zelt, vraagt om een vooraf, tijdens en achteraf samen-

praten dit overeenkomstig de onderscheiden communi-

catiefasen.

Een goed contact met mijn kind 361

Elke ouder wil een goed contact met zijn kind. Wat houdt

dit in een goed contact ?

Containment en holding in de opvoeding 376

Kinderen kunnen behoefte hebben aan iemand die hun

emoties weet te omvatten en de nodige steun en be-

scherming kan bieden.

Van co-regulatie naar zelfregulatie 385

Volwassenen spelen via het interactief proces van co-

regulatie een essentiële rol bij het vormgeven en on-

dersteunen van de zelfregulerende ontwikkeling van

het kind. Zelfregulatie als de vaardigheid om vat te krij-

gen op emoties, behoeften en gedrag en ze te sturen.

Deconstructie & constructie in de opvoeding 40

Deconstructie is in gedachten wat beter niet bij elkaar

hoort uiteenhalen. Constructie is in gedachten wat helpt

en kansen schept bij elkaar brengen.

Deelgroepvorming 415

In een groep kunnen deelgroepen ontstaan. Dit biedt

kansen, maar houdt tegelijk risico's in.

Welke delen en kanten aanspreken ? 424

Elk van ons heeft delen die actief kunnen worden en kan-

ten die kunnen aangesproken. Hoe deze delen en kanten

aan bod laten komen ?

Aan denken 435

Een denken kan aan of uit staan. Staat het aan dan gaat

een grote invloed hiervan uit op gedrag en ervaren van

het kind.

Ken- & denkontwikkeling 449

De ken- en denkontwikkeling helpt het kind steeds beter

op vragen en uitdagingen te antwoorden.

Denken over je opvoeden 458

Brengt denken over je opvoeden je in verwarring, of

biedt het juist een meerwaarde ?

Doordenkertjes 478

Ruimte om even stil te staan bij je opvoeden, kan hel-

pen je vrij te maken voor nieuwe inspiratie.

Activeringsdialoog 483

Je wil dat iemand bij voorkeur zo iets waarneemt en zo

reageert. De ander gaat hier wel of niet op in.

Directe en indirecte benadering 494

Je ouderhandelen direct richten op het gedrag van je

kind of indirect richten op wat het omringt ?

Afstand houden en doorgaan 502

Soms gaan gedachten, gevoelens, herinneringen en

waarnemingen van jezelf of je omgeving je hinderen.

Hoe afstand houden en toch doorgaan ?

Draagkracht & -last van het gezin 512

Ook het gezin heeft een zekere draagkracht en kan een

zekere draaglast aan. Deze fluctueren in de tijd.

Druggebruik kind 530

Niet eenvoudig vandaag als ouder tegengaan dat je kind

in contact komt met drugs. Wat kan je preventief doen

en hoe kan je reageren ? Hoe met je kind praten, eigen

krachten aanspreken en steun bieden rond drugge-

bruik ?

Van druk tot aantrekking 545

Welke alternatieven zijn er voor druk ?

Het kind onder druk 563

Elk kind ervaart druk. Druk is een signaal dat om aan-

dacht vraagt van ouder en kind.

Externe en interne druk 572

Aan externe druk voegt een kind nog interne druk toe.

Hoe vermijden dat de druk te hoog wordt ?

Omgaan met druk van je kind 582

Een kind oefent gemakkelijk druk uit voor wat het wil of

niet wil. Hoe hier als ouder mee omgaan ?

Voor een gunstige dynamiek 600

Een ongunstige dynamiek kan je kind erg in de weg

staan. Een gunstige dynamiek kan je kind op weg helpen.

Eetproblemen bij kinderen 609

Niet steeds verloopt het eten van het kind vlot. Aan wat

denken en hoe reageren als ouder ?

Voorstelling

encyclopedie

Visie, objectief en realisatie

De encyclopedie (p)referentiële opvoeding en begelei-

ding van a tot z biedt ondersteunende opvoedingsinfor-

matie voor gezin en school. Dit gebeurt in de vorm van

een thematische interactieve methodische benadering.

Ze richt zich op opvoeders (ouders, kindbegeleiders,

leerkrachten, leerlingbegeleiders, opvoeder-begelei-

ders, hulpverleners) én jongeren. De encyclopedie tracht

op een modulaire wijze wetenschappelijke psycho-peda-

gogische inzichten en methodieken op basis van de aller-

Deze encyclopedie biedt ondersteunende opvoe-

dingsinformatie voor gezin en school.

De behandelde opvoedingsthema’s zijn ook te vin-

den op : www.opvoeding.be. Deze zijn vrij toeganke-

lijk.

laatste (neuro)wetenschappelijke onderzoeksbevindin-

gen te vertalen naar concrete gezins- en schoolcontex-

ten toe. Het is een initiatief van het vormings- en onder-

zoekscentrum psychcom-research vzw te Hove (Antwer-

pen) : info@opvoeding.be.

De focus ligt in de encyclopedie op opvoeding van het

kind en op begeleiding in zijn dubbele betekenis. Bege-

leiding, enerzijds van kinderen waarbij minder expliciete

nood is aan opvoeding, zoals heel jonge kinderen, die

meer vragen om ontwikkelingsstimulering; of oudere

kinderen, die meer vragen om coaching. Begeleiding,

anderzijds van ouders in de vorm van ouderbegeleiding,

met vooral aandacht voor ouders als persoon en hun be-

leving van ouder zijn. Zo is er in de encyclopedie aan-

dacht voor kind opvoeding, jonge kind begeleiding, jon-

geren- of adolescentenbegeleiding en ouderbegeleiding.

Er zijn thans reeds 600 specifieke alfabetisch geordende

thema-onderdelen over ontwikkeling, opvoeding en be-

geleiding beschikbaar die elk op zich staan. Dit stemt

overeen met ongeveer 6000 pagina's informatie in boek-

formaat. De thema-onderdelen zijn opgenomen in een

alfabetisch geordende databank die de encyclopedie

vormt. Alle thema-onderdelen zijn tegelijk ook voor In-

ternet, cd-rom en usb ontwikkeld en te vinden op

www.opvoeding.be.

De encyclopedie vaart een onafhankelijke koers en heeft

als enige doelstelling waardevolle wetenschappelijke

educatieve inzichten en methoden ter beschikking te

stellen voor een ruim doelpubliek, in het bijzonder voor

ouders, leerkrachten én jongeren. Vastgesteld kan wor-

den dat slechts een deel van deze inzichten en metho-

den in de opvoedingspraktijk terug te vinden zijn. Veelal

wordt teruggevallen op telkens dezelfde benaderings-

wijzen. Deze encyclopedie wil mee deze leemte trachten

te vullen.

In de thematische onderdelen wordt gekozen voor een

competentiebevorderende benadering. Dit zowel voor

ouders en opvoeder-begeleiders als voor kinderen en

jongeren. Er is zowel aandacht voor de manier van den-

ken, voor de manier van structureren en organiseren, als

voor de manier van handelen. Dit zowel voor de ouder,

de leerkracht, het kind en de jongere. Gezocht wordt

nieuwe manieren van denken, ordenen en omgaan in

opvoeding en ontwikkeling toe te voegen. Zo kunnen

meer mogelijkheden beschikbaar gesteld en kan er wel-

licht gerichter op concrete situaties in opvoeding en ont-

wikkeling ingespeeld worden. De nadruk komt hierbij

niet zozeer te liggen op hoe problemen op te lossen,

maar op hoe door eigen verworven competenties vanuit

verworven eigen en gedeelde kracht problemen te voor-

komen. Anders gezegd, is er niet zozeer een gericht zijn

op hoe zwakten te overwinnen, maar hoe sterkten te

verwerven. Zo kan wellicht een verhoogde zelfsturing en

-regulatie als individu en als (gezins)groep binnen een

groter geheel mogelijk worden. Zo wordt getracht pre-

ventief in het gewone opvoeden in de gewone omgeving

heel wat te ondervangen, iets wat ook wel 'normalise-

ren' wordt genoemd. Uiteindelijk wil het het opvoe-

dingscomfort zowel voor ouder als kind verhogen, zodat

de onderlinge interactie vlotter verloopt en er meer en

gemakkelijker resultaat in de gewenste richting wordt

bereikt. Zo moet er niet meer, maar net minder.

In elk van de ontwikkelde thema-onderdelen wordt kwa-

liteit vooropgesteld. Hiertoe worden een aantal kwali-

teitscriteria gehanteerd waaraan elk onderdeel moet

voldoen. Deze kwaliteitscriteria zijn o.m. :

* wetenschappelijke onderbouw

* informatief

* thematisch

* procesgericht

* handelingsgericht

* contextgericht

* krachtgericht

* meta (omgangs)gericht

* gebruiker-gecentreerd

* inclusief

* overzichtelijk

* situerend

* methodisch

* interactief

* authentisch

* ervaringsgericht

* begrijpbare taal

* breed doelpubliek

* minimale voorkennis vereist

* illustratief

* vernieuwend

* coherent

* competentieverhogend

* gemakkelijk toegankelijk

* genderinclusief taalgebruik

* podcast vriendelijk

De inhoud is zo toegankelijk mogelijk gehouden, toch is

deze bijzonder. De kwaliteitscriteria moeten hier borg

voor staan.

Zo wordt getracht informatie onmiddellijk beschikbaar

te stellen zonder drempel en zonder met de eigen situa-

tie naar buiten te hoeven komen. Maar integendeel met

respect voor de eigen situatie en eigen kwetsbaarheid en

op een vrijblijvende wijze zonder engagement. Hierbij

wordt vermeden een gevoel van tekortschieten te wek-

ken, of aanwezig vertrouwen in gevaar te brengen.

Informatie aanreiken speelt een sleutelrol. Het moet

toelaten meer bewust te worden van eigen gedrag en

mogelijke reactie erop. Het idee is dat door meer be-

wust of anders naar een opvoedingssituatie te kijken,

ook een meer bewuste of passende opvoedingsreactie

mogelijk wordt. Door het opgenomen interactieve ele-

ment in elk onderdeel wordt getracht te laten aankno-

pen bij de ouder of leerkracht en bij het eigen ervaren.

Zo wordt geprobeerd hen toe te laten een nieuwe erva-

ring op gang te brengen die een zekere evolutie kan in-

houden. Hierbij is er niet steeds een focussen op wat als

ouder te kunnen doen, maar ook of vooreerst een focus-

sen op wat het kind nodig heeft om zich te ontwikkelen.

Zo ouders uit te nodigen tot denken en niet de klemtoon

te leggen op het eigen opvoedingsgedrag, maar op het

uitgaan van de situatie voor de ouder. Om zo als ouder

gemakkelijker te kunnen komen tot oplossingen, zonder

te blijven hangen in zich herhalende opvoedingspatro-

nen die het ouder-zijn bemoeilijken. Alzo ouderhandelen

niet enkel en zozeer waar te nemen als bepaald door ei-

gen opvoeding, maar als resultaat van een complex sa-

menspel van situatie, kind en ouder. Hierbij is het be-

langrijk voor de ouder uit te gaan van eigen situatie en

handelen, het eigen verhaal en ervaren, en de eigen

kracht, en hier plaats en ruimte voor te bieden. Zoals

een gevoel van kunnen, dat soms omslaat in onmacht.

Of gevoelens van blijheid en affectie, die samengaan met

gevoelens van droefheid en afstand. Of aandacht en

zorg voor zichzelf als uitgangspunt om aandacht en zorg

te kunnen geven aan het kind. Of het weten van het hoe

als ouder niet te claimen, maar een samen met kind zoe-

ken naar het hoe.

Fundamenteel psychologisch en pedagogisch onderzoek

neemt thans zo een vaart dat ze verplicht tot het her-

schrijven van een aantal educatieve inzichten en bena-

deringswijzen. In deze encyclopedie wordt voor ouders

en leerkrachten getracht dit voor een aantal thema's te

doen.

Als ouder of leerkracht verwacht je veel van de omgeving

als steun in je taak als opvoeder. Gemakkelijk heb je het

gevoel op anderen te willen rekenen. Van de omgeving

en de samenleving verwacht je de nodige hulp. Die bij-

drage ontbreekt evenwel gemakkelijk, of dit gevoel heb

je althans. In de thema-onderdelen wordt nagegaan wat

je zelf kan doen om slechts minimaal de gevolgen hier-

van te ervaren. Vaak zal je als ouder of leerkracht vast-

stellen dat het toch voor je rekening is en dat wat jij doet

net het verschil kan maken. In de thema-onderdelen

wordt getracht je hierbij hulp en steun te bieden.

Als ouder en leerkracht kan je nu en dan, vaak meer dan

je verwacht, in handelingsverlegenheid komen. Dit gaat

gemakkelijk gepaard met een gevoel van machteloos-

heid. Je hebt geen invloed op het kind, terwijl het steeds

weer met dezelfde problemen te maken krijgt. Een niet

meer weten alsof geblokkeerd. Niets krijg je nog in be-

weging op geen enkele manier. Je kennis en vaardigheid

als ouder en leerkracht dreigen dan tekort te schieten.

Veelal verwacht je iets van het kind wat niet lukt. Het ge-

vaar bestaat dan van het kind onder druk te zetten, met

nog meer risico op niet lukken. Laat je het zo, dan vrees

je dat iets nooit zal veranderen, en dat tegelijk het kind

een krachtig middel aangereikt krijgt dat mogelijk nog in

frequentie toeneemt en het kind het finaal misschien

wel van je zal overnemen. Gemakkelijk val je dan terug

op je eigen opvoeding, of doe je beroep op je onmiddel-

lijke omgeving, familieleden of vrienden. Maar ook dan

blijkt gemakkelijk dat je geen bruikbare aanwijzingen

krijgt.

In de thema-onderdelen wordt getracht vooral inzicht-

bevorderende, handelingsgerichte en contextueel ge-

linkte informatie te geven. Informatie die vooral uitlegt

hoe iets zou kunnen gebeuren. Welke de aanwezige pro-

cessen zijn en hoe er op zou kunnen ingespeeld worden.

Hierbij wordt aandacht besteed aan het aandeel van elk

en van wat aanwezig is, en welke de inbreng van elk en

van wat aanwezig is zou kunnen zijn. Vandaag beseffen

ouders meer dan voorheen dat ze het niet altijd weten

en het niet steeds zien zitten. In de media vertellen ze

ronduit hierover, zonder schroom. Dit geeft herkenning

niet de ideaalouder te hoeven zijn en zoekend te kunnen

zijn. Tegelijk blijken ouders vandaag gemakkelijker over

te hellen naar iets meer strikter zijn om niet in hande-

lingsverlegenheid te komen. Mogelijk zit het hoger

leeftempo hier voor iets tussen. Geduldig zoeken en

aanmoedigen vraagt immers meer tijd. Mogelijk ook

houdt het verband met het volgens sommigen ontstane

onevenwicht van te weinig directief, soms te overgedul-

dig zijn en een te veel ruimte laten aan het kind bij een

niet weten.

Veel ouders hebben zich voorgenomen plezier te bele-

ven aan en met hun kind. Dit blijkt al snel minder gemak-

kelijk dan verwacht. Als ouder vertoon je gemakkelijk

handelingsonzekerheid. Of het zo wel kan, of je het zo

best kan aanpakken. In de encyclopedie wordt getracht

deze onzekerheid te verminderen vanuit het aanreiken

van zicht op de kansen en risico's van eigen handelen.

Ook in het aangeven welk handelen in een concrete op-

voedingssituatie meer kansen biedt met minder risico's.

Zo wordt het eigen handelen bevestigd of geoptimali-

seerd, of worden bruikbare alternatieven voor het eigen

handelen aangereikt. Uitgaande vanuit het eigen hande-

len wordt aangegeven hoe het nog meer optimaal kan

worden. Eerder dan het eigen ouder- of leerkrachthan-

delen in vraag te stellen wordt gezocht hoe het een

meerwaarde te kunnen geven. Hierbij wordt rekening

gehouden met de snel evoluerende tijd met steeds

nieuwe mogelijkheden en uitdagingen, waardoor opvoe-

den een steeds complexere opgave wordt. De encyclo-

pedie wil helpen in deze toenemend complexe realiteit

aan kracht te laten winnen voor ouder en kind door he-

dendaagse antwoorden te zoeken. Zodat beiden kunnen

vinden wat bij hen past en hen meer kansen geeft, zodat

ze het niet opgeven, of hen niet in overdrive brengt. De

bedoeling is dus zeker niet ouders onzeker te maken en

te verzwakken, maar veeleer ouders aan vertrouwen te

doen winnen en te versterken aan de hand van weten-

schappelijke inbreng. Als ouder kan je, bijvoorbeeld, ne-

gatieve gedachten en gevoelens tegenover je kind ont-

wikkelen, waardoor je gemakkelijk verstard en vast komt

te zitten. Door te zoeken hoe je anders met deze ge-

dachten en gevoelens kan omgaan en andere gedachten

of gevoelens kan activeren, laten dit meer soepelheid

toe, staat iets minder in de weg en komt er ruimte voor

verandering en een andere reactie. Zo kan je van waar

je van weg wil, overstappen naar waar je naartoe wil. Zo

kan je volop aandacht geven aan je groeimogelijkheden.

Ook de jongere wordt in deze encyclopedie als volwaar-

dige partij of steakholder in het opvoedingsgebeuren be-

schouwd. Het is tenslotte om hem of haar dat het in de

opvoeding draait. Hij of zij wordt beschouwd als een ac-

tieve ‘agent’ die mee het opvoedingsgebeuren kleurt en

er mee inhoud en vorm aangeeft als ‘agency’ of invloed.

Dit impliceert aandacht voor keuze-vrijheid, handelings-

ruimte en persoonlijk gekleurd bestaansrecht. Dit blijkt

alleen al uit de leeftijds- en genderspecifieke benadering

in de opvoeding. Zo zijn er thema-onderdelen die zich

specifiek richten tot de jongere en een informatieve hulp

willen bieden bij zijn ontwikkeling. Ze kregen de vermel-

ding jongerenthema.

In de opvoeding is het ook de jongere die in zijn handelen

specifieke opvoedingsvragen stelt met het oog op zijn

ontwikkeling. Opvoedingsvragen waar het opvoedings-

aanbod van de omgeving best zo goed mogelijk op kan

aansluiten. Zo zijn beide, jongere en volwassene, tegelijk

betrokken. Er wordt hierbij uitgegaan van de eigenheid

van elk kind en elke jongere. Eigenheid die voor elk

vraagt om een eigen opvoedingsbenadering.

Deze insteek van kind en jongere kan ook voor de vol-

wassene het perspectief openen meer bewust te wor-

den van wat opvoedings- en ontwikkelingsprocessen

voor het kind en de jongere betekenen. Wat ze voor hen

inhouden, hoe iets door hen wordt ervaren en hoe zij

hierop reageren en invloed trachten uit te oefenen.

Dit kan bijdragen tot een kindreflex bij de volwassene,

van wat het eigen handelen en de aanwezige situatie im-

pliceren voor het kind. Iets wat vraagt om voelsprieten

van hoe iets is en overkomt voor het kind of de jongere

van de geboden en ervaren opvoeding. Op die manier

kan vermeden dat de veiligheid en het welbevinden van

het kind in het gedrang komen en kunnen ze zo gewenst

worden hersteld met de nodige ondersteuning. Dit komt

onder meer aan bod in de thema-onderdelen : opvoe-

dingsstress bij het kind, als het niet meer lukt tussen je-

zelf en je kind en mijn mama of papa verliezen gemakke-

lijk hun geduld. Iets wat zo een eigen bezorgdheid als

ouder kan naar voor halen waaraan te willen werken. Zo

komt het kind in beeld en wordt duidelijk waaraan aan-

dacht te kunnen besteden.

Er wordt In dit werk dan ook veel aandacht besteed aan

de kwetsbaarheid van het kind. Een kind is veelal zelf

niet in staat de kwaliteit van de gekregen zorg en opvoe-

ding in te schatten. Veelal tracht het zich aan de zorg-

en opvoedingssituatie en -omstandigheden aan te pas-

sen en eruit te leren om zo optimaal mogelijk in die om-

geving te functioneren en er zich in te ontwikkelen. Niet

enkel het kind maar vaak ook de ouder beseft onvol-

doende het mogelijk gemis aan aanwezige kwaliteit. Is

de gekregen zorg en opvoeding problematisch, dan kan

het kind dit veelal bewust niet duiden, maar vertoont het

wel gevoelsmatige en gedragsreacties die wijzen op aan-

wezige mogelijk chronische stress in de weinig passende

context voor het kind en zijn ontwikkeling. Het werk

schenkt aandacht aan deze kinderstress en mogelijke ge-

voelsmatige en gedragsreacties om hier zo mogelijk pre-

ventief wat aan te doen, zodat er betere functionerings-

en ontwikkelingskansen voor het kind kunnen ontstaan.

Meer specifiek tracht het via het aanreiken van een meer

optimale leef- en ontwikkelingsomgeving met een meer

passende begeleiding en opvoeding wat aan te doen.

Het biedt er informatie en een omkadering voor. Zo kan

wellicht vermeden dat er veel onmacht ervaren wordt

vanuit de kant van de ouder(s) en het kind met niet pas-

sende wederzijdse reacties tot gevolg. De aangereikte

informatie moet toelaten elk te situeren in wat er ge-

beurt, wat elk doet en wat mogelijk is. Vandaar informa-

tieve opvoedingsondersteuning.

Als ouder werk je bewust of onbewust naar zelfregulatie

van je kind toe. Voor wat het kind zelf nog niet kan, zorg

je als ouder voor co-regulatie. Co-regulatie die het kind

helpt en ondersteunt om steeds meer zelfregulatie te

weten ontwikkelen. Vooral de wijze waarop iets kan of

lukt zal aandacht krijgen bij co-regulatie, dit om het kind

te helpen de weg te vinden naar zelfregulatie. Het is in

het bijzonder deze wijze van regulatie die in deze ency-

clopedie aandacht zal krijgen. Hoe jonger het kind hoe

meer co-regulatie nodig zal zijn, hoe ouder hoe meer

zelfregulatie van het kind mogelijk wordt. Hoe jonger het

kind hoe belangrijker ook de co-regulatie, dit om te ver-

mijden dat het kind een stap of facet in zijn ontwikkeling

mist met gevolgen voor later. Co-regulatie blijkt hierbij

op twee manieren te werken. Eén, waarbij de ouder het

kind bijbrengt zelf de weg te vinden. Twee, waarbij het

kind de ouder helpt de weg naar hem of haar te vinden.

Wordt het kind ouder hoe meer naar zelfregulatie toe

kan gewerkt. Zoals hoe zelf omgaan met ervaren emo-

ties, hoe blijven communiceren, hoe zichzelf blijven in

een groep, hoe omgaan met verwachtingen en realitei-

ten, hoe zich wapenen tegenover risicosituaties en hoe

ontmoete problemen tegemoet gaan en weten oplos-

sen.

Vanuit het perspectief van de brede leefomgeving wordt

het kind emancipatorisch, empowerend en participatief

benaderd, zodat het optimaal tot zijn recht komt als een

authentiek iemand met eigen betekenisgeving en ac-

tieve inbreng, die een volwaardige plaats inneemt in zijn

leefomgeving. Een brede leefomgeving dat daartoe de

nodige middelen en bescherming biedt.

Deze tweezijdige benadering is vrij nieuw omdat meestal

enkel het volwasseneperspectief wordt ingenomen bij

het opvoeden, alsof enkel zij bepalend is voor het opvoe-

dingsgebeuren. Door te denken in termen van opvoe-

dingsprocessen verandert dit perspectief naar beide op-

voedingsactoren toe, jongere en volwassene en hun we-

derzijdse interactie en relatie. Zo is elk opvoedingsge-

beuren door het aandeel en de interactie van volwas-

sene en jongere uniek. De meeste van de thema-onder-

delen zijn dan ook op beide gericht als volwaardige part-

ners in het opvoedingsgebeuren.

Opvoeding is in die zin dubbel gelaagd. Enerzijds is er de

ontmoeting van ouder en kind als twee gelijkwaardige

wezens die hun leven samen delen, op een egale wijze

met elkaar omgaan, op elkaar betrokken zijn en samen

groeien aan elkaar. Met ook oog voor een ontmoeting

met de bredere omgeving van het gezin. Dit vormt de

ethische dimensie en vraagt om een respectvolle en so-

lidaire omgang. Anderzijds is er de begeleiding van de